Επιχείρηση-τσιμέντο για τα προσφυγικά της Πανόρμου

Αναρτούμε ανακοίνωση της ΕΜΔΥΔΑΣ Αττικής και άρθρο από την ΕφΣυν για τη διάσωση των προσφυγικών κατοικιών Γηροκομείου, επί της οδού Πανόρμου, που αποτελούν τμήμα της ιστορικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής ταυτότητας της πόλης 

ΕΜΔΥΔΑΣ Αττικής

ΑΧ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ 98-100, 114 75 ΑΘΗΝΑ

ΤΗΛ:210 64.64.282 FAX:210 64.61.296 e-mail emdydasattikis@tee.gr

Αθήνα, 9/4/2013 Αρ. Πρωτ. :3873

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟΥ(Πανόρμου)

Το Δ.Σ. της Ένωσης Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών ,που εκπροσωπεί πάνω από 5000 διπλωμ. μηχανικούς ομόφωνα συμπαρατάσσεται με την απαίτηση του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Αμπελοκήπων -Π.Σ.Α.Α. (αρ. πρωτ. 1195/Μάρτης 2013 ) και του Δήμου Αθηναίων (πράξεις ΔΣ με αρ. 368/22-3-2010, 549/9-4-2010 και την πρόταση του Δήμου Αθηναίων η οποία υποβλήθηκε για έγκριση προς το Υπουργείο Περιβάλλοντος με το διαβιβαστικό με αριθ. πρωτ. Δήμου Αθηναίων 126915/24-6-2011. Στο Υπουργείο πήρε αριθ. πρωτ. 28431/27-6-2011), για τη διάσωση των προσφυγικών κατοικιών Γηροκομείου, επί της οδού Πανόρμου, που αποτελούν τμήμα της ιστορικής αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής ταυτότητας της πόλης .

Οι Διώροφες προσφυγικές κατοικίες επί της οδού Πανόρμου, (όπως και της Λ.Αλεξάνδρας , για τις οποίες το ΔΣ της ΕΜΔΥΔΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ είχε λάβει την ίδια θέση) οικοδομήθηκαν για να στεγαστούν πρόσφυγες της Μικράς Ασίας του 1992, το χρονικό διάστημα 1930-1932, με τις αρχές του μοντέρνου κινήματος περί οργανωμένης δόμησης που κυριάρχησαν τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Είναι σημαντικό ότι θα πρέπει να διατηρηθεί η μικρή κλίμακά τους στη περιοχή , όπου λόγω και της υπερδόμησης (με Σ.Δ. 3,60) και της πυκνοδόμησης τυχόν κατεδάφισής τους θα αποβεί σε βάρος της ποιότητας ζωής των κατοίκων και της πόλης γενικότερα (‘’σβήσιμο’’ της ιστορικής και αρχιτεκτονικής μνήμης , τυχόν ανέγερση ενός νέου μεγαθηρίου κλπ) .

Επισημαίνουμε ότι προηγούμενη ‘’προσπάθεια’’ για την κατεδάφισή τους , για τη κατασκευή υπέργειου (λόγω της υπόγειας διέλευσης της γραμμής του Μετρό) μεγαθηρίου απετράπη με την 225/2000 απόφαση του ΣτΕ.

Καλούμε το ΥΠΕΚΑ και το αρμόδιο Συμβούλιο (ΚΕ.Σ.Α.) να συνταχθούν με τις θέσεις του Δήμου Αθηναίων και των κατοίκων της περιοχής (Π.Σ.Α.Α.). 

Μέσω του κεντρικού αρχιτεκτονικού συμβουλίου προσπαθεί να ανοίξει ο δρόμος ώστε να γκρεμιστούν και να κατασκευαστούν στη θέση τους πολυώροφα “κουτια” ύψους 27 μέτρων! Διαφωνεί ο Δήμος Αθηναίνων

Της Χαράς Τζαναβάρα  ΦΩΤΟ: Μάριος Βαλασόπουλος

Πισώπλατο χτύπημα στις προσφυγικές κατοικίες, αυτή τη φορά γι΄αυτές που βρίσκονται εκατέρωθεν της οδού Πανόρμου, στους Αμπελόκηπους, επιχειρεί το υπουργείο Περιβάλλοντος και μάλιστα παρά την αντίθετη τοποθέτηση του Δήμου Αθηναίων. Μέσω του κεντρικού αρχιτεκτονικού συμβουλίου, προωθεί πρόταση για να αποχαρακτηριστούν τα εμβληματικά δίπατα κτίρια του Μεσοπολέμου και να ανοίξει ο δρόμος για να κατασκευαστούν στη θέση τους πολυώροφα «κουτιά». Η επιχείρηση-τσιμέντο αποτράπηκε στη συνεδρίαση της 13ης Μαρτίου, αλλά οι αρμόδιοι ετοιμάζονται να επανέλθουν, πιθανόν και σήμερα.

Η πολεοδομική ενότητα των 10 διώροφων κτιρίων, που «σπάει» από την οδό Πανόρμου, καταλαμβάνει έκταση 6 στρεμμάτων, από τα οποία τα δύο τρίτα αποτελούν κοινόχρηστους χώρους. Σε περίπτωση κατεδάφισης και με βάση τούς όρους δόμησης που ισχύουν στην περιοχή, επιτρέπεται να καλυφθεί το 70% της διαθέσιμης επιφάνειας, ενώ το ύψος των κτιρίων θα φτάνει τα 27 μέτρα!

Προτάσεις


Επειτα από παρεμβάσεις του πολιτιστικού συλλόγου Ανω Αμπελοκήπων αλλά και επιστημονικών φορέων, το 2010 το δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας είχε καταλήξει ομόφωνα σε μια σειρά μέτρων που διατηρούν τη φυσιογνωμία της περιοχής και βοηθούν στην ανάδειξη των κτιρίων. Οι προτάσεις έχουν υποβληθεί από τα μέσα του 2011 στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος για να προωθηθεί η σχετική νομοθετική ρύθμιση. Εχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια και το υπουργείο αποφάσισε να ενεργοποιηθεί, αλλά όχι για καλό σκοπό.

Οι προτάσεις του δήμου, που βρίσκουν σύμφωνους και τους κατοίκους της περιοχής, προβλέπουν τα εξής:

*Να κηρυχθούν διατηρητέες οι όψεις των πολυκατοικιών, ώστε να αποκατασταθούν στη αρχική τους μορφή.

*Να χαρακτηριστούν κοινόχρηστοι χώροι οι διαμορφωμένοι πεζόδρομοι και κυρίως το ακίνητο του Δημοσίου στο ύψος της Λ. Ριανκούρ, επιφάνειας 5,5 στρεμμάτων, που είχε αποκτηθεί για τις ανάγκες του μετρό αλλά δεν αξιοποιήθηκε. Εχει παραχωρηθεί από χρόνια στον δήμο, οι υπηρεσίες πρασίνου όμως δεν το έχουν εντάξει στα προγράμματά τους και έτσι η φροντίδα έχει αναληφθεί από τον πολιτιστικό σύλλογο.

*Να χωριστεί η περιοχή σε τρεις ζώνες και να καθοριστούν χρήσεις γης, ώστε να περιοριστούν στο 20% οι χώροι αναψυχής και οι εμπορικές χρήσεις.

«Τα μπαράκια άρχισαν να ξεφυτρώνουν από το 2005 με άδεια του δήμου», μας ενημερώνει ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Κλεφτογιώργος, αντιπρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Ανω Αμπελοκήπων. Εξηγεί ότι με βάση τα παραχωρητήρια που είχε χορηγήσει το Δημόσιο στους πρόσφυγες στο συγκρότημα επιτρέπεται μόνον η κατοικία. Ωστόσο το 1988 και στο πλαίσιο του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της ευρύτερης περιοχής, ο δήμος είχε χαρακτηρίσει το συγκρότημα ζώνη «γενικής κατοικίας». Με αυτή τη ρύθμιση άρχισαν να επιτρέπονται οι χώροι αναψυχής και οι άλλες εμπορικές χρήσεις.

Η πρώτη απόπειρα για αλλαγή της φυσιογνωμίας της περιοχής είχε εκδηλωθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1990, κατά την κατασκευή του μετρό. Οι αρμόδιοι είχαν σχεδιάσει την κατεδάφιση κάποιων προσφυγικών πολυκατοικιών για να κατασκευαστεί πενταώροφο υπέργειο γκαράζ, αφού η σήραγγα του μετρό αποκλείει τις υπόγειες εγκαταστάσεις. Ο σύλλογος είχε προσφύγει στο ΣτΕ, το οποίο με την υπ΄ αριθμόν 225/2000 απόφασή του, είχε απορρίψει τα σχέδια. «Η περιοχή βρίσκεται σε επιβαρημένο πολεοδομικώς τμήμα της πόλεως των Αθηνών«, ανέφερε μεταξύ άλλων και επισήμαινε ότι η τότε σχεδιαζόμενη πολυώροφη κατασκευή «επιβαρύνει περισσότερο την περιοχή, αφού δεν εξυπηρετεί τοπικές αλλά υπερτοπικές ανάγκες». Και μόνον αυτή η απόφαση αρκεί για να θωρακίσει τις προσφυγικές κατοικίες στην οδό Πανόρμου, αλλά το υπουργείο που είναι αρμόδιο για το… περιβάλλον έχει άλλα σχέδια…

Αντίσταση

«Ανησυχούμε», δήλωσε η Ειρήνη Γρατσία από τη μη κερδοσκοπική κίνηση MONUMENTA, που δραστηριοποιείται για τη διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και έχει από χρόνια παρέμβει για τη σωτηρία των προσφυγικών. Καλεί τον Δήμο Αθηναίων να παρέμβει στο ανώτατο επίπεδο ώστε να υπερασπιστεί τις προτάσεις του, αλλά και τους φορείς των μηχανικών (ΣΑΔΑΣ, ΤΕΕ, κλπ) να κινητοποιηθούν. «Να αντισταθούμε στην ισοπέδωση της ιστορικής μνήμης και της διαφορετικότητας, στην εξαφάνιση της τρυφερότητας από τη ζωή μας», επισημαίνει και προσθέτει ότι «κανείς δεν έχει δικαίωμα να κατεδαφίζει τους τόπους ιστορικής μνήμης για χάρη της αγοραίας λογικής».

Αρχιτεκτονικά “διαμάντια”

Οι διώροφες κατοικίες της Πανόρμου κατασκευάστηκαν την περίοδο 1930-32 -για να στεγάσουν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία- σύμφωνα με τις επιταγές του μοντέρνου κινήματος που κυριαρχούσε στην αρχιτεκτονική δημιουργία την περίοδο του Μεσοπολέμου. Ο σχεδιασμός τους έχει γίνει από τις νεοσύστατες υπηρεσίες τού τότε υπουργείου Πρόνοιας και δεν έχει διασωθεί το όνομα των μηχανικών που τις υπογράφουν, όπως στην περίπτωση του γειτονικού συγκροτήματος στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν στοιχεία που προσδίδουν στο συγκρότημα μοναδικότητα. Οι στεγαστικές ανάγκες ήταν ιδιαίτερα πιεστικές, αλλά οι «πρωτομάστορες» σχεδίασαν τους χώρους χωρίς την αγοραία μιζέρια που κυριάρχησε στη μεταπολεμική περίοδο της αντιπαροχής. Βασικό μέλημα ήταν η εξασφάλιση του φυσικού φωτισμού και του αερισμού σε όλους τους χώρους, που επιτεύχθηκε με τον σχεδιασμό διαμπερών διαμερισμάτων, την πρωτοποριακή για την εποχή διάταξη και τον σωστό προσανατολισμό των 10 κτιρίων. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στους κοινόχρηστους χώρους που περιβάλλουν κάθε κτίριο και έχουν διαστάσεις που του εξασφαλίζουν σωστό ηλιασμό και ανεξαρτησία. Τα ίδια τα κτίρια έχουν λιτές γραμμές και απουσιάζουν εντελώς τα διακοσμητικά στοιχεία. Κατασκευάστηκαν από λιθοδομή και πλάκες μπετόν.

Το συγκρότημα στην Πανόρμου είναι ένα από τα πολλά που κατασκευάστηκαν λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα. Ενα μεγάλο μέρος τους, περίπου το 53%, εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα και οδήγησε στην αύξηση του πληθυσμού της κατά 41%. Αρχικά στεγάστηκαν σε παράγκες, που χαρακτηρίστηκαν «προσωρινές» αλλά κατοικήθηκαν ώς τη δεκαετία του 1970. Από το 1925 ξεκίνησε η κατασκευή των πρώτων προσφυγικών οικισμών στην Αττική, από τους οποίους οι 12 είναι μεγάλοι και 34 μικρότερης κλίμακας. Πολλές από αυτές σχεδιάστηκαν από κορυφαίους αρχιτέκτονες της εποχής, όπως οι Ν. Μητσάκης, Θ. Βαλεντής και Π. Καραντινός, αλλά όλες αποτελούν πλέον τοπόσημα, ένα είδος «σήματος» για την ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκονται.

Την τελευταία δεκαετία και με αφορμή τα σχέδια του τότε υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ (2002) για κατεδάφιση έξι από τις συνολικά οκτώ προσφυγικές κατοικίες στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, επιφανείς επιστήμονες και τοπικοί φορείς ξεκίνησαν μια προσπάθεια διατήρησης των ξεχωριστών συγκροτημάτων. «Ψυχή» τους ήταν η Αννυ Βρυχέα, η πρόωρα χαμένη καθηγήτρια της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου. Η πρωτοβουλία παραμένει και δραστηριοποιείται όχι μόνο για να διασωθούν πολυκατοικίες που κινδυνεύουν από κατεδάφιση, αλλά και να εκπονηθεί πρόγραμμα για την ανάδειξη αυτών των σημαντικών δειγμάτων της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου.