Πολύτιμες δομές δημοκρατικού σχεδιασμού με μακρόχρονη ιστορία και εμπειρία κατακρεουργεί η κυβέρνηση μέσω του νομοσχεδίου του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης, στρώνοντας τον δρόμο για δημιουργία συνθηκών Φαρ Ουέστ στο έδαφος των μητροπόλεων. Έτσι από το τέλος του άλλου μήνα καταργούνται οι Οργανισμοί Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας και Θεσσαλονίκης, οι οποίοι ιδρύθηκαν το 1985.
Η Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις, με 17χρονη παρουσία στον χώρο, της οποίας οι αρμοδιότητες το 2010 επεκτάθηκαν σε όλη την επικράτεια, καταργείται με τη δημοσίευση του νόμου σε ΦΕΚ και οι 25 εργαζόμενοί της πετιούνται στον δρόμο. Παρομοίως ο "Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου" Ιωαννίνων, που ιδρύθηκε το 2009. Η τύχη του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο θα θεσμοθετούνταν αγνοείται από τον Ιούλιο το 2011, οπότε είχε παρουσιαστεί σε φορείς της πόλης, όπως και η εξαγγελία του ΥΠΕΚΑ για ενιαίο Π.Δ., καθώς η περιοχή του Ρυθμιστικού σχεδόν ταυτίζεται με αυτήν πέριξ της λίμνης Παμβώτιδας, που ανήκει στο Δίκτυο Νatura 2000.
Οι αρμοδιότητες των καταργούμενων οργανισμών μεταφέρονται στο κεντρικό ΥΠΕΚΑ, το οποίο έχει αποψιλωθεί από προσωπικό τα τρία τελευταία χρόνια με μαζικές αποχωρήσεις συνταξιοδότησης, ενώ τον Σεπτέμβριο εκδιώχθηκαν 90 εργαζόμενοι-ες διά της διαθεσιμότητας.

Άλμα στο παρελθόν

Οι καταργήσεις των Οργανισμών προκαλούν σφοδρές αντιδράσεις, όπως προκύπτει από τη διαβούλευση επί του νομοσχεδίου, μόνον για πέντε ημέρες (15-21 Ιανουαρίου). Μέσω των τριάντα σχολίων που κατατέθηκαν τεκμηριώνεται ότι ουδέν δημοσιονομικό όφελος προκύπτει, ενώ αναδεικνύονται διάφορα παράδοξα. Ενδεικτικά: Οι δεκαεπτά εργαζόμενοι στον Οργανισμό Θεσσαλονίκης, του οποίου η κατάργηση ανακοινώθηκε την ημέρα που ο υπουργός ΠΕΚΑ Γ. Μανιάτης παρουσίαζε το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης, επισημαίνουν ότι "η επιχειρηματολογία της αιτιολογικής έκθεσης του Σχεδίου Νόμου περί επικαλυπτόμενων δραστηριοτήτων, κατακερματισμού αντικειμένου, σημαντικής εξοικονόμησης κόστους και επίτευξης οικονομίας κλίμακας είναι παντελώς ανυπόστατες. Η κατάργηση του ΟΡΘΕ και η λειτουργία του ως τμήματος του ΥΠΕΚΑ αποτελεί άλμα στο παρελθόν, καθώς σηματοδοτεί τη συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων σχεδιασμού της Μητροπολιτικής Περιοχής της Θεσσαλονίκης στην κεντρική διοίκηση (Αθήνα) και τη λήψη των αποφάσεων μακριά από τους ενδιαφερόμενους τοπικούς φορείς".

Διοίκηση... εξ αποστάσεως

Η Εκτελεστική Επιτροπή του ΟΡΘΕ λέει ότι η εφαρμογή και παρακολούθηση του νέου Ρυθμιστικού δεν μπορεί να γίνεται εκ του μακρόθεν και η κατάργησή του "θα δημιουργήσει προβλήματα, όχι μόνο σε επίπεδο ουσίας του σχεδιασμού, αλλά και σε διαδικαστικά θέματα όπως εγκρίσεις Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων ή περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις".
Επιπλέον "δεν υπάρχει δημοσιονομικό όφελος από την κατάργηση του ΟΡΘΕ, δεδομένου ότι το έμπειρο στελεχικό δυναμικό που διαθέτει από της συστάσεώς του έχει διατεθεί και αμείβεται από άλλες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα (ΥΠΕΚΑ και Αποκεντρωμένη Διοίκηση Μακεδονίας - Θράκης), τα μέλη της διοίκησης δεν αμείβονται, ενώ τα λειτουργικά έξοδα είναι μειωμένα στο ελάχιστο".
Υπενθυμίζει δε ότι η παρακολούθηση της υλοποίησης του νέου ΡΣΘ από την αιρετή Περιφέρεια είναι αδύνατη, καθώς, σύμφωνα με συνταγματική επιταγή, η αρμοδιότητα του χωροταξικού σχεδιασμού ανήκει αποκλειστικά στην κεντρική διοίκηση.

Ο πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ, καθηγητής Ν. Καλογήρου, εστιάζει κατ' αρχήν στον ρόλο των Οργανισμών Ρυθμιστικού, καθώς έχουν "την ευθύνη σχεδιασμού, συντονισμού και υλοποίησης σύνθετων διαδικασιών ρύθμισης του χώρου, στις οποίες εμπλέκονται πολυάριθμοι φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα".
Και προειδοποιεί: "Η κατάργηση του ΟΡΘΕ και η υποβάθμισή του σε συμβατικό τμήμα ενός υπουργείου με έδρα την Αθήνα θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τη διαχείριση της Μητροπολιτικής Περιοχής της Θεσσαλονίκης, που έχει πληγεί σε μεγαλύτερο βαθμό από την παρούσα οικονομική και κοινωνική κρίση. Ωστόσο αποτελεί ουσιαστικά τον μοναδικό πόλο που έχει τις παραγωγικές και πληθυσμιακές προϋποθέσεις για να εξισορροπήσει την ασύμμετρη ανάπτυξη της χώρας με επίκεντρο την Αθήνα".

Πολιτικός πρωτογονισμός

"Η αστόχαστη κατάργηση του ΟΡΘΕ, όπως και του Οργανισμού της Αθήνας, με την προσχηματική επίκληση της ανάγκης αναδιαρθρώσεων των οργανισμών του δημόσιου τομέα, ολοκληρώνει, μάλλον αποτελειώνει, μια στρατηγική, μέσα στις δεκαετίες, σταδιακής εγκατάλειψής τους ή, επιεικέστερα, αποστέρησής τους από τις ρυθμιστικές τους αρμοδιότητες, που κατά τη στιγμή της ίδρυσής τους είχαν επιτρέψει την αισιοδοξία για την ανάπτυξη πολιτικών επίλυσης των αντιθέσεων του χώρου στην κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ανάπτυξης και της υπεράσπισης του περιβάλλοντος" υπογραμμίζει ο Λ. Παπαδόπουλος, καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού, πρώην πρόεδρος του ΟΡΘΕ.
Εκφράζοντας την αντίθεσή του, παρατηρεί ότι "η κατάργηση του Οργανισμού, χωρίς μάλιστα να έχει ανακοινωθεί κάποια αξιολόγηση που, ενδεχομένως, θα υπεδείκνυε την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του και τον εκσυγχρονισμό των δομών του, είναι μια κίνηση πολιτικού πρωτογονισμού, η οποία, αναθέτοντας τις αρμοδιότητές του τώρα στο ΥΠΕΚΑ και αργότερα, γιατί όχι, σε κάποιο outsourcing, προοιωνίζεται, αν δεν υπερκαθορίζει, την τυφλή κυριαρχία αυθαίρετων, αντικοινωνικών χωρικών στρατηγικών, σε αντίθεση με κάθε λογική κοινωνικού και αποκεντρωμένου δημοκρατικού σχεδιασμού και ελέγχου".

Τέλος σχεδιασμού για την Αττική;

Οι είκοσι εργαζόμενοι του Οργανισμού Αθήνας, εκ των οποίων τρεις οδηγούνται σε διαθεσιμότητα, εξηγούν: "Οι λειτουργικές του δαπάνες ελάχιστα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του κράτους (ανέρχονται στο 0,02% του συνολικού εκτιμώμενου ποσού εξοικονόμησης με την αναδιάρθρωση του ΥΠΕΚΑ και είναι της τάξης των 300.000 ευρώ). Αυτό διότι λειτουργεί με υπαλλήλους διατεθειμένους από το ΥΠΕΚΑ, οι οποίοι αμείβονται με τους βασικούς μισθούς, χωρίς επιδόματα θέσης, χωρίς υπερωρίες, χωρίς επιμίσθια ειδικών διατάξεων. Τα δε μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του, που αποτελούν το γνωμοδοτικό του όργανο, δεν είναι αμειβόμενα".
Αναρωτιούνται δε "πώς ένας τεράστιος όγκος θεμάτων που αφορούν αρμοδιότητες του ΟΡΣΑ (ενδεικτικά η Μητροπολιτική Περιφέρεια Αττικής περιλαμβάνει 66 καλλικρατικούς δήμους) είτε απλώς βρίσκονται σε εξέλιξη στον ΟΡΣΑ (π.χ. Ελαιώνας, Πάρκο Γουδή, Θριάσιο, μητροπολιτικές παρεμβάσεις, ορεινοί όγκοι, ανάπτυξη δημόσιων ακινήτων, 18 Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια σε εκκρεμότητα κ.ο.κ.) θα αντιστοιχηθεί με το μέγεθος ενός συμβατικού τμήματος του ΥΠΕΚΑ".
Το μέλλον του Οργανισμού Αθήνας, σημειώνουν, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί εκτός οριζόντιων και άκριτων πολιτικών, μέσα από τη συζήτηση στη Βουλή του νομοσχεδίου του Ρυθμιστικού του Σχεδίου, με ενίσχυση του συντονιστικού του ρόλου, αφού η προτεινόμενη κατάργησή δεν αφορά επικαλυπτόμενες δραστηριότητες και συναφή αντικείμενα, δεν εξυπηρετεί σημαντική εξοικονόμηση κόστους και δεν συνιστά συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε υφιστάμενες δομές του κεντρικού κράτους.
Με τη διάσπαση του αντικειμένου των αρμοδιοτήτων του σημερινού ΟΡΣΑ και τη δημιουργία ενός απογυμνωμένου από ολοκληρωμένες και συνεργατικές πολιτικές τμήματος στο ΥΠΕΚΑ "ακυρώνονται οι τιθέμενοι στόχοι για την εφαρμογή αναπτυξιακών κατευθύνσεων στον χώρο της Μητρόπολης της Αθήνας, με παράλληλη εξασφάλιση των απαιτούμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων" θεωρεί η Εκτελεστική Επιτροπή του ΟΡΣΑ.
Συμπληρώνει δε ότι "στο πλαίσιο της ανάγκης ορθολογικής αναδιάρθρωσης των δομών στόχος θα πρέπει να είναι η διατήρηση και η ενίσχυση μιας ευέλικτης, κατά τεκμήριο, μονάδας όπως αυτή του ΟΡΣΑ για την Περιφέρεια της Αττικής (προσδιορισμένης με σαφή μητροπολιτική γεωαναφορά), δυνατής να μετεξελιχθεί και αναβαθμιστεί σε Φορέα Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης Αττικής κατά τα διεθνή πρότυπα".