Μαθήματα αλληλεγγύης και η διαχείριση της ήττας

της συναδέλφου και μέλους της συσπείρωσηςΓεωργίας Βαλωμένου από τα Ενθέματα

Κώστας Αργύρης – Mορφές (1996)

Όταν, τρία χρόνια πριν, μια ομάδα εκπαιδευτικών, μαζί με το σωματείο μας και σε συνεργασία με τους  γονείς, αποφασίσαμε να οργανώσουμε στην περιοχή μας (Κυψέλη, Πατήσια, Γαλάτσι) δωρεάν ενισχυτικά μαθήματα για οικονομικά ασθενείς μαθητές χρειάστηκε να απαντήσουμε πολλά ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο και το νόημα της αλληλεγγύης.

Γράφαμε (30.8.2012): «Σε μια τέτοια εφιαλτική πραγματικότητα δεν μας μένει άλλη απάντηση από το να αναλάβουμε εμείς την ευθύνη. Η ίδια η κοινωνία, ο ίδιος ο λαός. Αλλιώς, αν δεν οργανωθούμε και αν δεν αντεπιτεθούμε απέναντι  στη απόγνωση και το χάος  που αφήνει η καταστροφή κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους, θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε το οργανωμένο έγκλημα και τις φασιστικές οργανώσεις. Ας μην αφήσουμε τον λαό μας και τους ίδιους τους εαυτούς μας αβοήθητους στο φόβο, τη φτώχεια και την απόγνωση. Να δράσουμε όσο γίνεται πιο συλλογικά, εκεί που ζούμε, εκεί που δουλεύουμε. Nα δείξουμε όσο γίνεται πιο γρήγορα ότι υπάρχει τρόπος συλλογικής δράσης και οργάνωσης, ότι υπάρχει δυνατότητα ανατροπής των τρομοκρατικών σεναρίων που απεργάζονται την καταστροφή της ζωής και της ανθρωπιάς μας», συνδέοντας τις δράσεις αλληλεγγύης με την αντίσταση και την προοπτική ανατροπής μιας πολιτικής που ονομάζαμε «μνημονιακή» (βλ. Ομάδα Δράσης Καθηγητών: Δίκτυο Αλληλεγγύης Βοηθητικών Μαθημάτων).

Κάθε χρόνο, η εύρεση εθελοντών καθηγητών γινόταν όλο και πιο δύσκολη, ενώ η ανάγκη και η ζήτηση μεγάλωναν. Η αύξηση του ωραρίου κατά ένα δίωρο,  η αξιολόγηση που ξεκίνησε με εντάσεις στους συλλόγους, με «εντολές διευθυντών» (με την επίγνωση ότι παίρναμε μέρος σε μια παρωδία διαδικασίας, με στόχο την περαιτέρω υποβάθμιση του ρόλου μας), οι παράλογες απολύσεις των συναδέλφων μας της τεχνικής εκπαίδευσης και ο συνεπακόλουθος φόβος, η εντατικοποίηση  που έφερε η τράπεζα θεμάτων,  και όλα αυτά μέσα στο κλίμα απαξίωσης του κλάδου που καλλιέργησαν τα ΜΜΕ,  προκάλεσαν  την  ψυχική κούραση των συναδέλφων. Αν προσθέσουμε τις οικονομικές δυσκολίες, το διαλυμένο σύστημα υγείας και το χρεωκοπημένο ασφαλιστικό, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως, όλο και πιο συχνά, η απάντηση στο «Μπορείς να κάνεις ένα διωράκι στα μαθήματα αλληλεγγύης φέτος;» ήταν ένα ξέπνοο, ενοχικό αλλά και αμετάκλητο «Όχι, δεν μπορώ». Ωστόσο, συνεχίζαμε.

Ύστερα ήρθε η «Ελπίδα» της «πρώτης φοράς Αριστεράς», φέρνοντας την κατάργηση της αξιολόγησης και της τράπεζας θεμάτων, την επαναπρόσληψη συναδέλφων, έναν αέρα ελευθερίας και αισιοδοξίας αισθητό ακόμα και  όσους δεν είχαν στηρίξει τον ΣΥΡΙΖΑ. Ελπίσαμε πως θα γίνονταν προσλήψεις μόνιμων εκπαιδευτικών και πως  η νέα σχολική χρονιά θα έβρισκε τα σχολεία χωρίς κενά, αλλά και με προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας, ώστε οι δικές μας δομές να μη χρειάζονται.

Ας μη μιλήσω για τις ψυχολογικές επιπτώσεις που είχε η διάψευση των προσδοκιών και της ελπίδας. Το τρίτο Μνημόνιο στην εκπαίδευση μας ξαναφέρνει ενώπιους με όσα αγωνιστήκαμε να αποτρέψουμε τα προηγούμενα χρόνια: αύξηση αριθμού μαθητών ανά τμήμα, συγχωνεύσεις-καταργήσεις σχολείων, αξιολόγηση, μαθητεία, ενδεχόμενη αύξηση ωραρίου, καμία αύξηση του πενιχρού προϋπολογισμού για την παιδεία (βλ. Γιώργος Καββαδίας, «Το τρίτο Μνημόνιο και η εκπαίδευση», Έθνος, 21.8.2015). Αν συνυπολογίσουμε τις αλλαγές στο ασφαλιστικό και το συνταξιοδοτικό, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για  τελειωτικό χτύπημα στο ηθικό μας.  Επιπλέον, όλοι εμείς που τα προηγούμενα χρόνια αγωνιστήκαμε στα πρωτοβάθμια σωματεία ως μέλη παρατάξεων προσκείμενων στον ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύουμε να πέσουμε στην ανυποληψία του «κυβερνητικού συνδικαλισμού» μιας μνημονιακής, μάλιστα, κυβέρνησης, ενώ στις μεταξύ μας συζητήσεις εμφανίζεται άλλοτε η ένταση των διασπάσεων, άλλοτε η παραίτηση και η ηττοπάθεια.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και έχοντας κάνει κάποιες πρώτες επαφές τολμώ να προβλέψω –ελπίζοντας να διαψευστώ– πως τα μαθήματα αλληλεγγύης μπορεί να μην  γίνουν φέτος. Γιατί η αλληλεγγύη, για να ανθήσει, χρειάζεται ένα πλαίσιο αγώνα και μια προοπτική νίκης. Η αλληλεγγύη ως διαχείριση της ήττας δεν μπορεί, νομίζω, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει. Ο άνθρωπος που πορεύεται με το κεφάλι σκυφτό, με το ασήκωτο βάρος μιας δύσκολης καθημερινότητας που προβλέπεται να γίνει ακόμα πιο δύσκολη, που δεν έχει για τι και με ποιον να παλέψει, καθώς του είπαν πως «δεν υπάρχει εναλλακτική», δεν βρίσκει την ψυχική δύναμη που απαιτείται (και όσοι ξέρουν, ξέρουν πως απαιτείται πολλή) προκειμένου να προσφέρει τον χρόνο και τον κόπο του.

Εν τω μεταξύ, η ανάγκη για αλληλεγγύη και αυτοοργάνωση αυξάνεται και βαθαίνει. Όχι μόνο σε επίπεδο δομών, αλλά και καθημερινής πρακτικής. Απέναντι στους πρόσφυγες που φτάνουν κυνηγημένοι, απέναντι σε συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν προβλήματα, απέναντι, εντέλει, στους μαθητές μας που εκτός από χίλιες δυο δυσκολίες  αντιμετωπίζουν ένα μέλλον αβέβαιο και δυσοίωνο, οι εκπαιδευτικοί καλούμαστε, ξανά, να διδάξουμε το πιο σπουδαίο μάθημα: την αξιοπρέπεια, την αντίσταση, την αλληλεγγύη.  Να μην παραδεχτούμε την ήττα, να μην αρκεστούμε στη διαχείριση της ήττας, να συνεχίσουμε τον αγώνα για μια καλύτερη κοινωνία.  Μέχρι τη νίκη.

Η Γεωργία Βαλωμένου είναι αρχιτέκτονας, εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης